BHYT tự nguyện là một trong hai loại hình BHYT đang được thực hiện ở nước ta. So với BHYT bắt buộc, BHYT tự nguyện có số lượng tham gia đông đảo, đa dạng về thành phần và nhận thức xã hội, có điều kiện kinh tế và nhu cầu chăm sóc sức khỏe khác nhau.

Về nguyên tắc, BHYT có khả năng bao quát đến mọi tầng lớp dân cư, nhưng kinh nghiệm ở nhiều nước và Việt Nam cho thấy loại hình này có nhiều nhược điểm: Người dân khi khỏe mạnh còn ít quan tâm và phí BHYT vẫn còn khá cao (người tham gia phải tự đóng toàn bộ), trong khi đó nhóm người có nguy cơ ốm đau, bệnh tật cao thì lại chú trọng đến việc tham gia BHYT nhiều hơn. Thực trạng đó dẫn đến hậu quả khả năng an toàn về tài chính của quỹ BHYT khó đảm bảo và không thực hiện được nguyên tắc chia sẻ rủi ro giữa người khỏe và người yếu, người có thu nhập cao và người nghèo. Đây là vấn đề phụ thuộc vào yếu tố tổ chức thực hiện và nhận thức của cộng đồng xã hội về vấn đề này.

a) Đối tượng áp dụng:

BHYT tự nguyện được áp dụng đối với mọi đối tượng có nhu cầu tự nguyên tham gia BHYT, kể cả đối tượng đã tham gia BHYT bắt buộc nhưng muốn tham gia BHYT tự nguyện để được hưởng mức dịch vụ BHYT cao hơn đối với người tham gia BHYT bắt buộc; người nước ngoài đến làm việc, học tập, du lịch tại Việt Nam.

BHYT tự nguyện được áp dụng với mọi đối tượng có nhu cầu tham gia BHYT không phân biệt thành phần kinh tế, giới tính, tuổi tác, khu vực làm việc…kể cả đối tượng đang tham gia BHYT bắt buộc

b) Mức đóng và phương thức đóng bảo hiểm

BHYT tự nguyện được triển khai theo địa giới hành chính (áp dụng cho hộ gia đình, tổ chức triển khai theo cấp xã , phường, thị trấn…) và theo nhóm đối tượng (học sinh, sinh viên, hội viên các đoàn thể…)

BHYT tự nguyện gồm nhiều loại hình khác nhau: bảo hiểm KCB nội trú, bảo hiểm KCB ngoại trú, bảo hiểm bổ sung cho loại hình BHYT bắt buộc; BHYT cộng đồng, BHYT hộ gia đình và các loại hình BHYT khác.

Khung mức đóng BHYT tự nguyện được xác định theo khu vực và theo nhóm đối tượng. Cùng một đối tượng tham gia nhưng mức đóng ở thành thị thì cao hơn nông thôn (thành thị 320.000đồng/năm, nông thôn 240.000đồng/năm), đối tượng học sinh, sinh viên có mức đóng thấp hơn so với các đối tượng khác (thành thị 120.000đồng/năm, nông thôn 100.000đồng/năm).

c) Quyền lợi của người có thẻ BHYT tự nguyện

- Thẻ BHYT tự nguyện có giá trị sử dụng sau 30 ngày kể từ ngày đóng BHYT trong trường hợp tham gia BHYT lần đầu hoặc hoặc tham gia BHYT sau một thời gian gián đoạn vì bất cứ lý do gì. Thẻ BHYT tự nguyện có giá trị sử dụng ngay sau khi đóng phí BHYT trong trường hợp tham gia BHYT liên tục.

- Người có thẻ BHYT tự nguyện còn giá trị sử dụng khi KCB ngoại trú, nội trú tại các cơ sở KCB có hợp đồng với cơ quan BHXH về KCB cho người có thẻ BHYT được hưởng các quyền lợi sau: khám bệnh, chẩn đoán và điều trị, xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng, các thủ thuật, phẩu thuật, máu, dịch truyền trong danh mục của Bộ Y tế; sử dụng vật tư thiết bị y tế, chi phí khám thai, sinh con…

- Người có thẻ BHYT tự nguyện khi KCB tại nơi đăng ký KCB ban đầu và cơ sở KCB khác theo giới thiệu chuyển viện phù hợp với tuyến chuyên môn kỹ thuật theo quy định của Bộ Y tế hoặc trong các trường hợp cấp cứu tại các cơ sở KCB BHYT, được cơ quan BHXH thanh toán chi phí theo giá viện phí hiện hành của nhà nước, riêng trường hợp sử dụng dịch vụ kỹ thuật cao có chi phí lớn được thanh toán theo quy định.

- Trong một số trường hợp theo quy định của pháp luật thì quỹ BHYT tự nguyện khong thực hiện chi trả chi phí KCB.